|
|
|
|
 Piše: Slavica Denić, koordinatorka za socijalno uključivanje Roma i Romkinja, Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva Vlade Republike Srbije
Romska zajednica predstavlja najveću etničku manjinu u Evropi, gde prema nekim procenama živi između 10 i 12 miliona Roma i Romkinja – polovina Roma i Romkinja živi u zemljama Evropske unije, dok trećina evropske romske populacije živi u zemljama Zapadnog Balkana i Turske.
Brojna istraživanja pokazuju da se Romi i Romkinje nalaze u znatno nepovoljnijem položaju u odnosu na većinsko stanovništvo u gotovo svim oblastima društvenog života, kao i da su izloženi duboko ukorenjenoj socijalnoj isključenosti.
Socijalno uključivanje Roma i Romkinja ključno je sa stanovišta poštovanja osnovnih ljudskih prava velikog broja građana i građanki, ali bi doprinelo i ukupnom ekonomskom razvoju, jer romska zajednica predstavlja rastući deo učeničke i radno sposobne populacije (prosečna starost Roma i Romkinja iznosi 25 godina, dok je prosek na nivou EU 40 godina).
Pobošljanje položaja Roma i Romkinja deo je evropske političke agende. Okvir EU za nacionalne strategije za integraciju Roma i Romkinja do 2020. godine predstavlja dokument kojim se pozivaju članice EU i zemlje kandidati da pojačaju napore ka obezbeđivanju jednakog pristupa osnovnim pravima i potpune uključenosti Roma i Romkinja u društvo. Takođe, usvajanjem Deklaracije partnera Zapadnog Balkana o integraciji Roma u okviru procesa proširenja Evropske unije na Šestom samitu zemalja Zapadnog Balkana u okviru Berlinskog procesa u poljskom gradu Poznanju 2019. godine, države su se obavezale da će uložiti napore kako bi se povećala stopa zaposlenosti, legalizovala neformalna naselja i poboljšali uslovi stanovanja, povećala stopa upisa i završetka osnovnog i srednjeg obrazovanja, osigurao potpuni obuhvat zdravstvenim osiguranjem, upis u matične knjige i nastavila borba protiv diskriminacije Roma i Romkinja.
Osim dokumenata kojima se definišu prioriteti i prati implementacija aktivnosti na regionalnom nivou, za efikasno unapređivanje položaja Roma i Romkinja od velike su važnosti nacionalne strategije kojima se postavljaju ciljevi i prati napredak u pogledu poboljšanja položaja Roma i Romkinja u pojedinačnim državama, uzimajući u obzir nacionalne specifičnosti i prioritete. Adekvatna implementacija strategija, kako država članica EU tako i zemalja Zapadnog Balkana, nailazi na brojne izazove sa kojima se svaka država susreće.
Kada je reč o Republici Srbiji, prema podacima popisa stanovništva iz 2011. godine, u Srbiji živi 147.604 lica romske nacionalne pripadnosti, što čini udeo od 2,05% u ukupnom stanovništvu. Međutim, s obzirom na činjenicu da prema Ustavu Republike Srbije građani i građanke nisu dužni da se izjasne o svojoj nacionalnoj pripadnosti, pretpostavlja se da je broj Roma i Romkinja zapravo znatno veći od onoga što zvanična statistika pokazuje, na šta ukazuju i procene različitih organizacija.
Socijalno uključivanje Roma i Romkinja prepoznato je kao jedan od prioriteta Vlade Republike Srbije u ključnim strateškim dokumentima u procesu evropskih integracija, pre svega u Akcionom planu za Poglavlje 23 (Pravosuđe i osnovna prava). Vlada Republike Srbije usvojila je i Strategiju za socijalno uključivanje Roma i Romkinja u Republici Srbiji za period od 2016. do 2025. godine, a očekuje se i usvajanje pratećeg Akcionog plana za period od 2019. do 2020. godine.
U Izveštaju o sprovođenju Akcionog plana za primenu Strategije za period od 2017. do 2018. godine navodi se da je u Srbiji značajno sprovođenje projekata u oblasti unapređenja uslova stanovanja u romskim naseljima, koji se implementiraju uz podršku sredstava iz IPA 2013, IPA 2014 i IPA 2016 programa, osnivanje mobilnih timova u 50 jedinica lokalne samouprave u Srbiji, povećanje broja angažovanih zdravstvenih medijatorki, širenje mreže pedagoških asistenata/kinja u predškolskim ustanovama i osnovnim školama, dodela stipendija učenicima/cama koji pohađaju srednje škole i studentima/kinjama romske nacionalnosti, učešće Roma i Romkinja u aktivnim merama zapošljavanja.
Ipak, Izveštaj Evropske komisije o napretku Srbije za 2019. godinu ukazuje na činjenicu da samo 9% romske dece ide u vrtiće, 84% dece upisuje osnovnu školu, a završava je samo 67%, u poređenju sa 96% neromske populacije. Stopa nezaposlenosti Roma i Romkinja je izrazito visoka u odnosu na stopu u opštoj populaciji (16%) i iznosi 36% (45% za Romkinje). Veliki broj romskih domaćinstava još uvek nema pristup električnoj energiji (32% podstandardnih romskih naselja nije priključeno na mrežu električne energije) i vodi za piće (u 38% podstandardnih romskih naselja stambeni objekti nisu priključeni na vodovodnu mrežu). Sve preporučene vakcine primilo je samo 12,7% romske dece, u poređenju sa 70,5% neromske dece u zemlji.
Seminar o socijalnom uključivanju Roma i Romkinja u Republici Srbiji, koji Vlada Republike Srbije u partnerstvu sa Evropskom komisijom organizuje od 2011. godine, predstavlja priliku da se u formi operativnih zaključaka dogovore prioriteti za naredne dve godine u oblasti socijalnog uključivanja romske zajednice. Na petom Seminaru koji je održan 23. oktobra u Beogradu, učestvovali su predstavnici i predstavnice Vlade Republike Srbije, Nacionalnog saveta romske nacionalne manjine, organizacija civilnog društva, donatora i međunarodnih organizacija. Na Seminaru je istaknut značaj rada lokalnih mehanizama za socijalno uključivanje Roma i Romkinja i potreba za institucionalizacijom koordinatora/ki za romska pitanja, pedagoških asistenata/kinja i zdravstvenih medijatorki. Prioritet u narednom periodu biće i veći obuhvat romske dece predškolskim obrazovanjem (samo 6% dece uzrasta od 3 do 4 godine iz romskih naselja pohađa programe predškolskog obrazovanja), povećanje broja Roma i Romkinja sa završenom srednjom školom (22% adolescenata iz romskih naselja pohađa srednju školu, a 17% je uspešno završi), zapošljavanje pripadnika i pripadnica romske zajednice (tri četvrtine Roma i Romkinja je bez ikakvog radnog iskustva), održivost progama u oblasti stanovanja (u Srbiji je registrovano 583 romskih naselja) i unapređenje zdravstvene zaštite Roma i Romkinja.
Kao što je na Seminaru istaknuto, socijalno uključivanje Roma i Romkinja je proces koji zahteva spremnost na dijalog, strateško kreiranje politika, odgovorno budžetiranje i koordinaciju svih relevantnih institucija na nacionalnom i lokalnom nivou, uz aktivno učešće članova i članica romske zajednice, kako bismo stekli bolji uvid i adekvatnije odgovorili na potrebe jedne od najranjivijih kategorija stanovništva u Srbiji. To je mogućnost da Romi i Romkinje, kao građani i građanke Republike Srbije, ravnopravno učestvuju u donošenju odluka koje se tiču ekonomskog, društvenog i kulturnog života, da doprinose razvoju i dobrobiti svoje zajednice.
|
|
Ekonomski razvoj i zapošljavanje
|
Socijalna zaštita i zdravlje
|
|
Osetljive grupe i ljudska prava
|
|
Seminar o socijalnom uključivanju Roma i Romkinja u Republici Srbiji, koji je organizovala Vlada Republike Srbije u partnerstvu sa Evropskom komisijom, održan je 23. oktobra u Klubu poslanika u Beogradu. Na Seminaru je učestvovalo 140 predstavnika i predstavnica Vlade RS, resornih ministarstava, državnih institucija, Nacionalnog saveta romske nacionalne manjine, međunarodnih organizacija i organizacija civilnog društva.
Nakon uvodnih izlaganja zajednički rad organizovan je u šest tematskih radnih grupa koje su vodili predstavnici i predstavnice institucija, dok su predstavnici/ce organizacija civilnog društva imali ulogu izvestilaca/teljki. U okviru tematskih radnih grupa razmatrane su mere, izazovi i prioriteti u oblasti obrazovanja, zapošljavanja, socijalne i zdravstvene zaštite, stanovanja, ličnih dokumenata i položaja interno raseljenih lica i povratnika/ca u procesu readmisije.
Seminar, koji se od 2011. godine održava svake druge godine, predstavlja priliku da se u formi operativnih zaključaka dogovore prioriteti za budući period u oblasti socijalnog uključivanja jedne od najranjivijih kategorija stanovništva u Republici Srbiji. Obavezu pripreme periodičnih izveštaja o realizaciji dogovorenih operativnih zaključaka imaju Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva Vlade Republike Srbije i Kancelarija za ljudska i manjinska prava.
Više informacija potražite ovde.
Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva Vlade Republike Srbije obeležio je Međunarodni dan borbe protiv siromaštva radnim sastankom posvećenim unapređenju položaja osetljivih grupa u društvu. Zaključeno je da je prevazilaženje siromaštva kroz socijalno uključivanje važan zadatak lokalnih, nacionalnih i međunarodnih institucija. Samo odgovarajućim strateškim pristupom i institucionalnim okvirom, uz posvećenost i saradnju svih relevantnih aktera, može se poboljšati položaj osetljivih grupa, naročito dece, žena i starih.
U 2018. godini 7,1% populacije imalo je potrošnju ispod linije apsolutnog siromaštva, koja je iznosila 12.286 dinara mesečno, i time potrošnju nedovoljnu za zadovoljenje osnovnih životnih potreba (za više informacija videti Ocenu apsolutnog siromaštva u Srbiji u 2018. godini). Iako u odnosu na 2017. godinu dolazi do smanjenja siromaštva kod dece (sa 9,5% na 7,8%) ona ostaju iznadprosečno ugrožena, kao i lica koja se nalaze van gradskih centara kod kojih je stopa siromaštva dva puta veća nego kod lica koja žive u gradskim područjima (10,4% nasuprot 4,8%), stanovnici regiona Južne i Istočne Srbije u kojima je stopa siromaštva 11,9% i članovi višečlanih domaćinstva. Presudan uticaj na ostanak u stanju siromaštva imaju status na tržištu rada i nivo obrazovanja – svako peto lice koje živi u domaćinstvu u kome nosilac nema završenu osnovnu školu je siromašno, kao i svako peto lice koje živi u domaćinstvu u kojem nosilac nije zaposlen.
Prag rizika siromaštva ili linija relativnog siromaštva iznosi 16.615 dinara prosečno mesečno za jednočlano domaćinstvo, odnosno 34.892 dinara za četvoročlano domaćinstvo sa dvoje odraslih i dvoje dece do 14 godina.
Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva Vlade Republike Srbije ostaje posvećen izveštavanju o stanju najranjivijih društvenih grupa u zemlji radi unapređenja njihovog položaja kroz razvoj politika socijalnog uključivanja. Tim pruža podršku institucijama i relevantnim partnerima radi unapređenja kvaliteta i dostupnosti podataka o siromaštvu i socijalnom uključivanju.
Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva Vlade Republike Srbije, u skladu sa svojim mandatom, redovno izveštava o kretanju siromaštva i nejednakosti u Republici Srbiji. Imajući u vidu obim apsolutnog siromaštva, ono ostaje značajno za redovno praćenje i izveštavanje, kao i formulisanje odgovarajućih politika. Najnoviju ocenu kretanja apsolutnog siromaštva u 2018. godini možete preuzeti na linku. Takođe, podatke o apsolutnom siromaštvu u periodu 2006–2018. možete preuzeti na linku, a podatke isključivo za 2018. godinu na linku.
Republički zavod za statistiku, kao nadležna institucija, izvršio je obradu podataka.
Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva Vlade Republike Srbije pripremio je Priručnik za uvođenje rodne perspektive u nastavu srpskog jezika za prvi ciklus obrazovanja. Cilј ovog priručnika je da podstakne i ohrabri nastavnice i nastavnike razredne nastave da u nastavu srpskog jezika uvedu rodnu perspektivu, pokazujući im na konkretnim primerima kako se to može uraditi u postojećim uslovima. U priručniku se ukazuje na nastavne sadržaje koji su najpogodniji za pokretanje rodnih tema sa decom mlađeg osnovnoškolskog uzrasta, a nude se i pripreme za časove za određene nastavne jedinice u kojima se navode cilјevi i ishodi časa uz detalјno predstavlјen tok rada.
Priprema ovog priručnika podstaknuta je nalazima rodne analize nastavnih planova i programa i udžbenika za predmet Srpski jezik od I do IV razreda osnovne škole, koji ukazuju na to da su autori tekstova zastuplјeniji od autorki, da su muški likovi i u tekstovima i na slikovnim prilozima zastuplјeniji od ženskih, pri čemu su i jedni i drugi predstavlјeni u stereotipnim rodnim ulogama. Takođe, u udžbenicima je predstavljen širi dijapazon profesija, osobina, vrednosti i interesovanja muških likova u poređenju sa ženskim. Dodatno, čak i kada samostalno biraju tekstove van programa, priređivači/ce čitanki se češće opredelјuju za autore nego za autorke. Sa druge strane, uočena je pozitivna tendencija da se u čitankama koristi rodno neutralan jezik (obraćanje đacima u drugom licu jednine ili množine), mada se dešava i da se primeri rodno neutralnog, rodno osetlјivog i rodno diskriminatornog jezika pojavlјuju u istoj rečenici.
Kliknite da preuzmete Priručnik za uvođenje rodne perspektive u nastavu srpskog jezika za prvi ciklus obrazovanja (.pdf).
Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva Vlade Republike Srbije je u saradnji sa Zaštitnikom građana organizovao studijsko putovanje u Lion, namenjeno predstavnicima i predstavnicama jedinica lokalne samuprave koje su 2019. godine dobile Nagradu za doprinos razvoju svih oblika pristupačnosti.
Studijska poseta organizovana je kako bi predstavnici/e jedinica lokalne samouprave razmenili/e iskustva i bili/e u prilici da saznaju više o primerima dobre prakse grada Liona u pogledu stvaranja okruženja koje je pristupačno svim građanima i građankama. Lion je grad koji je Evropska komisija nagradila za unapređenje pristupačnosti za 2018. godinu.
Thérèse Rabatel, zamenica gradonačelnika Liona zadužena za prava osoba sa invaliditetom i rodnu ravnopravnost, predstavila je učesnicima/ama sastanka normativni okvir koji se tiče pristupačnosti, kao i institucionalne mehanizme koji su uspostavljeni u Lionu. Grad Lion pristupačnost posmatra kao horizontalno pitanje koje bi trebalo da bude predmet javnih politika u svim oblastima i ulaže značajne napore u stvaranje podsticajnog okruženja za sve građane i građanke. Predstavnici/e delegacije su imali priliku da obiđu Muzej likovne umetnosti (Musée des beaux arts) i vide primere dobre prakse u pogledu unapređivanja pristupačnosti muzeja, među kojima su informacije pisane jednostavnim jezikom (eng. easy to read) i krupnim slovima, štampane na Brajevom pismu, različita taktilna pomagala, korišćenje muzike i mirisa kako bi se dočarala atmosfera različitih umetničkih dela. Francois Flores i François Vallin, zaduženi za poslove koji se tiču javnog saobraćaja u Lionu, sproveli su delegaciju kroz grad koristeći različite vrste prevoza (autobus, tramvaj, metro) i prikazali sve elemente pristupačnosti javnog prevoza na kojima je Lion radio u proteklom periodu.
Više informacija potražite ovde.
Tim za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva Vlade Republike Srbije (SIPRU) organizovao je konsultativne radionice, kao vid podrške korisnicima/ama Programa lokalnih inicijativa za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva – Podrška razvoju inovativnih modela za socijalno uključivanje – LIP 2. Kako bi aplikanti krajem 2019. godine bili pripremljeni za početak druge faze programa, koja podrazumeva testiranje razvijenih inovativnih modela, dve jednodnevne konsultativne radionice održane su u Novoj Varoši i Pirotu. Na radionicama su učestvovali predstavnici/e jedinica lokalne samouprave i njihovi partneri na projektu (lokalne organizacije civilnog društva) iz Šumadije i Zapadne Srbije i Južne i Istočne Srbije.
Tokom radionica, oko 30 predstavnika i predstavnica jedinica lokalne samouprave i organizacija civilnog društva predstavili su rezultate rada prve, četvoromesečne faze programa. Faza 1 podrazumevala je prikupljanje podataka i pripremu detaljne analize problema koji se rešava, kao i konsultacije sa korisnicima/ama, zainteresovanim stranama, ciljnom grupom i akterima u zajednici u cilju razvoja/unapređenja rešenja koja treba da doprinesu rešavanju problema.
Takođe, učesnici/e konsultativnih radionica dobili su stručne savete u domenu unapređivanja opisa inovativnog rešenja koje treba da bude testirano tokom druge faze SIPRU podrške. Predstavljanjem praksi, procesa, proizvoda, usluga, poslovnih modela, instrumenata i metodologija, ili kombinacije navedenog, nastoji se da se problem sagledava iz različitih uglova, a posebno iz ugla krajnjih korisnika/ca i drugih ciljnih grupa, kao i da se mapiranjem svih aktera i resursa za rešavanje problema koji postoje u zajednici, pruži bolji odgovor na nezadovoljenu potrebu ili društveni problem.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(...) Sa profesorom fizičkog sam se tokom četiri godine srednje škole odlično slagao, a vremenom smo postali i dobri prijatelji. Po završetku srednje škole, ponudio mi je da zajedno sa grupom mladih sportista dolazim na treninge koji su se najčešće održavali u mojoj bivšoj srednjoj školi, dva puta nedeljno vikendom, a ponekad tokom raspusta češće i to na drugim mestima, npr. na Partizanovom stadionu, Adi Ciganliji i Zemunskom keju. Ovi treninzi se pre svega baziraju na fizičkom vežbanju i na njih dolaze kako mladi koji nameravaju ili se već profesionalno bave sportom, tako i mladi koji dolaze samo zbog rekreacije. Najčešće treniramo neke atletske discipline, a ponekad igramo košarku, fudbal i odbojku.
(...) U Srbiji je zvanično nezaposleno preko 27.000 Roma, a prema nezvaničnim podacima realan broj premašuje 100.000 radno sposobnih pripadnika ove manjine. Najveći problem u zapošljavanju predstavlja to što veliki broj njih nema završenu osnovnu školu, a to ih dodatno lišava mogućnosti uključivanja u procese modernizacije i nalaženja savremenih poslova. Dodatno, broj nezaposlenih Romkinja četiri puta je veći u odnosu na broj nezaposlenih Roma. Zbog toga je pitanje obrazovanja i stvaranja boljih šansi za budućnost posebno bitna za nove generacije žena, koje uz pomoć različitih programa podrške, mogu dostići tražene kvalifikacije na tržištu rada. (...)